Św. Hildegarda — biografia

Hildegarda z Bingen przyszła na świat w 1098 roku w Bermersheim, na terenie dzisiejszych Niemiec. Pochodziła ze szlacheckiej rodziny frankońskiej o średnim statusie majątkowym. Już od najmłodszych lat doświadczała wizji, które miały duży wpływ na jej późniejsze życie. W wieku ośmiu lat została oddana do klasztoru benedyktynek, gdzie rozpoczęła edukację i życie zakonne.

Swoje wizje zaczęła ujawniać dopiero jako przeorysza, mając 42 lata. Podczas jednej z wizji miała otrzymać polecenie od Boga, by spisywać wszystko, co jej ukazano. Prawdopodobnie to właśnie w ten sposób powstało jej pierwsze dzieło – Scivias („Poznaj ścieżki Pana”).Wieści o otrzymywanych przez nią wizjach  dotarły do papieża Eugeniusza III, który wysłał specjalną komisję w celu zweryfikowania ich autentyczności. Rękopis jej dzieła trafił na synod w Trewirze (1147-1148), gdzie papież osobiście odczytał jego fragmenty. Dzięki poparciu św. Bernarda z Clairvaux, słynnego w tamtym czasie autora pism teologicznych, Hildegarda uzyskała zgodę na publiczne nauczanie oraz dzielenie się swoimi wizjami.

Hildegarda żyła w żeńskim klasztorze Disibodenbergu, który posiadał wspólne mury obronne wraz z klasztorem męskim. Wspólna była również biblioteka, z której Hildegarda i jej współsiostry mogły korzystać. Jednak jeden z przeorów klasztoru męskiego imieniem Kuno nie zgadzał się na to, aby kobiety korzystały z biblioteki. Na tym tle doszło do konfliktu Hildegardy z przeorem. Konflikt ten w ostateczności doprowadził do wyprowadzenia się całej Wspólnoty sióstr z Disibodenbergu i założenia nowego klasztoru na wzgórzu Rupertsberg koło Bingen.

Hildegarda pozostawiła po sobie liczne pisma o tematyce teologicznej, medycznej i przyrodniczej. Do jej najważniejszych dzieł należą Scivias, Liber Vitae Meritorum,  Liber Divinorum Operum oraz Causae et Curae. Jest także autorką pierwszej od czasów upadku teatru antycznego sztuki moralnej Ordo virtutum, do której sama skomponowała muzykę, a jej kompozycje do dziś cieszą się uznaniem. W drugiej połowie XII wieku podróżowała po Niemczech, głosząc kazania w miastach takich jak Moguncja, Würzburg, Bamberg, Trewir czy Kolonia.

Zmarła 17 września 1179 roku w klasztorze w Rupertsberg. Mimo że proces jej beatyfikacji rozpoczął się w XIII wieku, nie został zakończony z powodu braków formalnych. W XIV wieku wpisano ją do Martyrologium Rzymskiego, a w 1971 roku dodano do kalendarza liturgicznego. 10 maja 2012 roku papież Benedykt XVI ogłosił Hildegardę świętą, a kilka miesięcy później – 7 października – nadał jej tytuł doktora Kościoła, czyniąc ją jedną z czterech kobiet w historii, które dostąpiły tego zaszczytu.

 Św. Hildegarda — doktor Kościoła, patronka

 Podstawą nadania  św. Hildegardzie  tytułu Doktora Kościoła były przede wszystkim wyżej wspomniane dzieła teologiczno-mistyczne, zwane dziełami wizyjnymi.  W dziełach tych  znajdziemy wiele wskazówek dotyczących walki duchowej, wspaniałości stworzenia i odnowienia duchowego dzięki Chrystusowi.

 Św. Hildegarda może być źródłem inspiracji dla osób poszukujących wewnętrznego oświecenia i duchowego uzdrowienia. Patronuje również osobom związanym z muzyką kościelną - jest wszak autorką zbioru pieśni liturgicznych, znanego jako Symphonia Harmoniae Caelestium Revelationum, a jej kompozycje, głęboko emocjonalne i mistyczne, są wyjątkowym przykładem średniowiecznej muzyki sakralnej i do dziś są wykonywane na całym świecie.

 W ostatnich latach szczególną popularność zdobyła sobie jako patronka medycyny naturalnej i dietetyki - jest bliska sercom ludzi szukających harmonii z naturą i głębszego zrozumienia jedności między ciałem a duchem.

 Porady zdrowotne św Hildegardy

 Św. Hildegarda z Bingen opracowała własną, oryginalną koncepcję zdrowia, która łączy osiągnięcia medycyny naturalnej z duchowością. Jej podejście do leczenia wykraczało poza zwykłą terapię objawów. Hildegarda łączyła chrześcijański koncept życia monastycznego z jej naukowym, jak na ówczesne czasy, rozumieniem świata jako makrokosmosu i wpisaną w niego ludzkością rozumianą jako mikrokosmos. Ta wzajemna zależność ludzi i stworzenia (kosmosu) domaga się zachowania w człowieku równowagi czterech żywiołów, aby mógł on zachować zdrowie.

Podstawą jej wiedzy były wizje, które następnie potwierdzała obserwacją i praktyką, pomagając chorym przychodzącym po pomoc do jej klasztoru. Warto zaznaczyć, że Hildegarda określała siebie mianem indocta, czyli „nieuczona”, podkreślając, że jej wiedza i zdolności nie są wynikiem ludzkiego wykształcenia, lecz darem otrzymanym od Boga poprzez wewnętrzne wizje. Przestrzegała, by jej pism nie postrzegać jako owocu ludzkiej mądrości, lecz jako przekaz płynący od samego Stwórcy. Uważała się jedynie za narzędzie w Jego rękach, podczas gdy to On był prawdziwym autorem jej dzieł. Warto pamiętać, iż jej system medyczny zawiera wiele elementów medycyny galenowskiej, znanej już od starożytności, które Hildegarda przejęła i udoskonaliła.

Dzieła św. Hildegardy, takie jak Physica (Księga prostej medycyny) oraz Causae et Curae (O przyczynach i leczeniu chorób), stanowią kompendium wiedzy medycznej opartej na przekonaniu, że człowiek i natura stanowią harmonijną całość.

Można powiedzieć, że to prawdziwy przewodnik po „Bożej aptece”, ukazujący leczniczy potencjał roślin i innych naturalnych surowców tj. produkty pochodzenia zwierzęcego, kamienie szlachetne, metale (złoto, srebro) czy woda. W swoich wizjach zarysowała ich właściwości i zastosowania, choć w sposób bardziej ogólny, niż przywykliśmy dziś w czasach fizyki  i mikroskopu. Mimo to jej zalecenia są zaskakująco spójne ze współczesną wiedzą fitoterapeutyczną czy dietetyczną, a nawet z ostatnimi odkryciami z dziedziny fizyki kwantowej.

W swoim przewodniku po świecie ziół leczniczych wskazuje przy każdym surowcu jego wiodące cechy i propozycje zastosowań, często pokazuje synergiczne połączenia z innymi roślinami dla wzmocnienia efektu lub proponuje sposób postępowania w formie kuracji. Można też tam znaleźć wskazówki dotyczące:

• wspierania konkretnych narządów: np. wątroby, śledziony, żołądka, jelit, oczu, serca, płuc i skóry.
• poprawy funkcjonowania układów: krążenia, oddychania, trawienia, wydalania, nerwowego.
• kuracji znanych schorzeń: m.in. świerzb, gościec, reumatyzm, żółtaczka, stany zapalne czy niewydolność narządów.
• leczenia objawów: gorączki, potliwości, kaszlu, kolek, przeziębienia, niestrawności, bólu, nieświeżego oddechu, wyprysków, swędzenia, wysypki.
• wsparcia dla procesów fizjologicznych: oczyszczania organizmu, regulacji obiegu soków w ciele.
• zdrowia psychicznego i seksualnego: radziła, jak wspomagać pamięć, koncentrację oraz jak poprawiać funkcjonowanie organizmu w sferze seksualnej.

Według Hildegardy prawdziwe leczenie powinno obejmować wszystkie aspekty ludzkiego życia – relację z Bogiem, harmonię z otaczającym wszechświatem i naturą, której człowiek jest częścią, a także pracę nad zamianą swoich wad w cnoty.

Pokarm, który spożywamy może wzmacniać lub osłabiać nasze zdrowie i życiową energię – podobnie jak myśli, które mogą budować lub osłabiać jego duszę. A niezdrowe nawyki to nie tylko złe wybory żywieniowe czy styl życia, ale także negatywne emocje, postawy i schematy zachowań, które mogą blokować nasz rozwój i osłabiać zdrowie. Pracując nad swoją psychiką i duchowością, człowiek może przywrócić harmonię organizmu.

Co ważne choroby nie powinno się postrzegać w kategoriach winy i kary. Choć mogą być skutkiem ludzkich słabości, nie są karą lecz darem – szansą na przemianę, uwolnienie od obciążeń i nowe życie. To wyraz Bożej miłości, która zawsze daje człowiekowi możliwość powrotu na właściwą ścieżkę. Według Hildegardy nie istnieją choroby nieuleczalne, ponieważ natura skrywa lekarstwo na każdą dolegliwość, a wewnętrzna przemiana jest dostępna dla każdego.

Chcąc cieszyć się zdrowiem i równowagą w życiu trzeba:

• Świadomie dobierać pożywienie i napoje
• Czerpać energię z żywiołów ognia, powietrza, wody i ziemi.
• Zachować równowagę między pracą a odpoczynkiem
• Znaleźć swój naturalny rytm snu i aktywności
• Dbać o naturalne oczyszczanie organizmu
• Wzmacniać wewnętrzne siły uzdrawiające poprzez rozwój duchowy

Zioła Św Hildegardy

Święta Hildegarda z Bingen, pozostawiła po sobie obszerne kompendium przyrodnicze, w którym opisała właściwości roślin, minerałów i zwierząt i ich wpływ na zdrowie człowieka.

Mniszka opisała setki surowców naturalnych, w efekcie tworząc niezwykle bogatą encyklopedie roślin leczniczych z dziesiątkami receptur na mieszanki ziołowe, nalewki, maści oraz zabiegi.

Św. Hildegarda wierzyła, że odpowiedni dobór pożywienia i substancji roślinnych pozwala zachować zdrowie, przeciwdziałać chorobom i wspierać organizm w leczeniu. W czasach, gdy nie istniały farmaceutyki wyprodukowane przez człowieka, Hildegarda uczyła, że troska o zdrowie zaczyna się w kuchni. Podkreślała rolę pełnowartościowych pokarmów, takich jak orkisz, koper włoski czy kasztany jadalne, a także ziół wspierających odporność i trawienie.

Do flagowych w diecie św. Hildegardy roślin należały między innymi:

Bertram (Anacyclus pyrethrum) - jedno z najczęściej polecanych ziół, jakie wspomaga przyswajanie składników odżywczych, pobudza trawienie i wzmacnia układ odpornościowy.

Galgant (Alpinia officinarum) - daleki krewny imbiru, poprawia krążenie i wzmacnia serce, a także działa rozkurczowo i przeciwzapalnie. Hildegarda zalecała jego stosowanie szczególnie osobom osłabionym i podatnym na infekcje.

Koper włoski (Foeniculum vulgare) - działa rozkurczowo na układ trawienny, łagodzi wzdęcia i ułatwia przyswajanie pokarmów, a współcześnie wiadomo, że z uwagi na fitoestrogeny może poprawiać dobrostan kobiet w okresie menopauzy.

Dyptam (Dictamnus albus) – roślina mająca według niej właściwości oczyszczające krew i wzmacniające naczynia krwionośne, tzw. „czyściciel rur” przeciwdziałający odkładaniu się złogów cholesterolowych i zwapnień. Hildegarda wierzyła, że roślina ta pomaga usuwać toksyny z organizmu i zapobiega miażdżycy.

Wszewłoga górska (Meum athamanticum) – Św. Hildegarda uważała ją za roślinę o działaniu oczyszczającym i wzmacniającym organizm. Wszewłoga górska jest składnikiem (obok galgantu, lukrecji i cząbru) tzw. złota św. Hildegardy, czyli kuracji oczyszczającej jelita na bazie musu gruszkowego. Zalecała ją szczególnie przy problemach trawiennych, osłabieniu, zatruciach i migrenach  Miała pomagać w regeneracji ciała oraz wzmacniać siły życiowe.

Piołun (Artemisia absinthium) – Hildegarda ceniła go za właściwości odtruwające, wzmacniające i wspierające trawienie. Uważała, że pomaga w usuwaniu toksyn z organizmu, poprawia pracę żołądka i jelit, a także działa przeciwpasożytniczo. Polecała go zwłaszcza na poprawę krążenia oczyszczanie krwi (obok rzęsy wodnej) oraz poprawę funkcji nerek.

Świat roślin opisanych przez św. Hildegardę jest bogaty i warto go zgłębiać poprzez książki, kursy Fundacji Polskie Towarzystwo Przyjaciół św. Hildegardy i opracowania w naszych mediach społecznościowych.

Dieta św Hildegardy przepisy

Dieta św. Hildegardy to kuchnia orkiszowo-warzywna, wzbogacona o delikatne mięso i ryby oraz lecznicze zioła. Kluczowe znaczenie ma termika potraw – ceni się ciepłe zupy, a surowe warzywa czy mięso odpowiednio przygotowuje (np. poprzez macerację), aby były łagodniejsze dla układu trawiennego.

Zioła w tej kuchni stosowane są nie tylko do aromatyzowania potraw, ale też do poprawy apetytu, rozgrzewania, usprawniania procesu trawienia dla lepszego przyswajania składników odżywczych, a także jako element kuracji przeciwdziałających szkodliwym tendencjom organizmu (np. kolki, miażdżycy, osłabione nerki i wątroba) czy wspierającym różne obszary naszego funkcjonowania (np. serce i krążenie, koncentracja i pamięć).

Jeśli chcesz gotować według zaleceń św. Hildegardy, zapraszamy do odwiedzenia strony Fundacji Przyjaciół św. Hildegardy: https://hildegarda.edu.pl/przepisy/. Znajdziesz tam inspiracje na pełnowartościowe, odżywcze posiłki oparte na ulubionych produktach i ziołach Hildegardy, dostosowane do współczesnych realiów kulinarnych.

Św. Hildegarda — cytaty

„Orkisz to najlepsze zboże. Jest ono ciepłe, tłuste i mocne, jest też łagodniejsze niż wszystkie inne i człowiekowi, który je spożywa, przywraca prawidłową strukturę ciała i prawidłową krew, wywołuje też pogodny nastrój i radość w duszy” Dzieła Hildegardy.

Św. Hildegarda podkreślała wyjątkowe właściwości orkiszu, uznając go za najwartościowsze zboże. W jej ujęciu nie tylko odżywia ciało i wspiera krążenie, ale także wpływa na równowagę emocjonalną. Regularne spożywanie orkiszu sprzyja zarówno zdrowiu fizycznemu, jak i psychicznemu, przynosząc człowiekowi siłę, lekkość i wewnętrzną radość.

„Kto nie jest całkiem zdrowy, ale jeszcze się nie rozchorował, temu umiarkowany post przywróci zdrowie. Także zdrowi powinni stosować tę kurację, ponieważ utrzyma ich ona w zdrowiu.” Dzieła Hildegardy

Św. Hildegarda postrzega post jako profilaktykę zdrowotną. Jeśli ktoś odczuwa pierwsze symptomy choroby, ale jeszcze nie jest poważnie chory, temu umiarkowany post (np. ograniczenie ilości lub rodzaju jedzenia) może pomóc w regeneracji i zapobiec rozwojowi schorzeń. Podkreśla również, że nawet osoby zdrowe powinny regularnie praktykować post, ponieważ działa on oczyszczająco i wzmacniająco, utrzymując organizm w dobrej kondycji. To podejście można porównać do współczesnych metod detoksykacji i regeneracji organizmu poprzez okresowe ograniczenie jedzenia.

Św Hildegarda sklep

Nasza misja to propagowanie zdrowia według św. Hildegardy

Od początku naszej działalności kierujemy się pasją do zdrowego stylu życia i holistycznej medycyny św. Hildegardy z Bingen. Wierzymy w moc ziołolecznictwa, diety i modlitwy jako drogi do harmonii duszy i ciała.

 W 2008 roku założyliśmy sklep, by pomagać ludziom odkrywać filozofię św. Hildegardy w praktyce. Chcieliśmy stworzyć coś więcej niż zwykły sklep ze zdrową żywnością – miejsce, które specjalizuje się w produktach opartych na jej medycynie i popularyzuje jej mądrość.

Dzięki współpracy z renomowanymi producentami, takimi jak Młyny Geisingen (prastary orkisz) i St. Hildegard Posch (oryginalne receptury mieszanek ziołowych, maści i nalewek św. Hildegardy) czy Echt Vital (naturalne suplementy diety) zapewniamy najwyższą jakość produktów bez zbędnych dodatków i konserwantów.

 Co znajdziesz w naszym sklepie?

• Orkisz (mąki, makarony, kasze, ryż, Habermus, płatki, grysik, ciastka) – w szczególności Oberkulmer Rotkorn i Frankenkorn
• Superfoods Hildegardy – pigwa, migdały, kasztany jadalne, koper włoski
• Przyprawy i zioła do gotowania i kuracji
• Kawy orkiszowe i herbaty ziołowe
• Mieszanki ziołowe i nalewki lecznicze stosowane w kuracjach św. Hildegardy
• Kosmetyki naturalne – olejki, maści, kremy
• Kamienie szlachetne opisywane w dziele Physica
• Suplementy diety – witaminy, probiotyki, absorbenty oraz mikroelementy

 Wiele naszych produktów posiada certyfikat ekologiczny.

Czego patronką jest św. Hildegarda?

 Święta Hildegarda z Bingen uznawana jest za patronkę naukowców, językoznawców oraz kompozytorów, a także za inspirację dla zielarzy i miłośników przyrody. Jej wszechstronność i głęboka duchowość sprawiają, że jest postacią wyjątkową na tle historii Kościoła.

Oficjalny kult liturgiczny Hildegardy został zatwierdzony przez Kościół katolicki 10 maja 2012 roku, gdy papież Benedykt XVI ogłosił ją świętą. Kilka miesięcy później, 7 października 2012 roku, została uhonorowana tytułem Doktora Kościoła jako czwarta kobieta w historii, dołączając do grona 35 wybitnych teologów i świętych.

Jej wspomnienie liturgiczne obchodzone jest każdego roku 17 września. Dziedzictwo św. Hildegardy łączy w sobie elementy teologii, medycyny naturalnej, muzyki i sztuki, co sprawia, że do dziś inspiruje zarówno osoby wierzące, jak i tych poszukujących równowagi między ciałem, duchem a naturą.

Na czym polega dieta świętej Hildegardy?

Dieta św. Hildegardy opiera się na orkiszu, warzywach, owocach, orzechach oraz ziołach, przy jednoczesnym ograniczeniu mięsa. Szczególnie cenione są prastare zboża, takie jak orkisz (obok płaskurki i samopszy), a także kasztany jadalne i fenkuł (koper włoski). Kluczowe znaczenie ma umiejętne stosowanie ziół oraz okresowy post, który wspiera oczyszczanie organizmu.

Celem diety jest utrzymanie biologicznej harmonii, głębokie odżywienie, regeneracja oraz wspieranie odporności i długowieczności. Szczególną wagę przykłada się do prawidłowego trawienia i przyswajania składników odżywczych, co pomaga zapobiegać osłabieniu organizmu i różnym schorzeniom.

Hildegarda nie tylko wskazywała na wartości odżywcze pokarmów, ale również zwracała uwagę na ich termikę, właściwości oczyszczające i terapeutyczne, a także ryzyko obciążenia organizmu (np. zaśluzowanie, toksyny, pleśń). Stworzyła indeks produktów, dzieląc je na korzystne dla zdrowia oraz te, które mogą szkodzić (np. wieprzowina, truskawki, śliwki, kapusta).ej podejście do żywienia łączy się z dietą jarską i niskim indeksem glikemicznym, ukierunkowaną na odkwaszanie organizmu. Pokazuje, jak poprzez odpowiednią dietę, post i styl życia można wzmacniać odporność, zapobiegać chorobom i łagodzić ich objawy.

Co poleca św. Hildegarda?

 Św. Hildegarda z Bingen promowała holistyczne podejście do zdrowia, łączące dbałość o ciało, umysł i ducha. Uważała, że witalność człowieka zależy od jego umiejętności zachowania harmonii i umiarkowania na wszystkich poziomach funkcjonowania. Jej filozofia zdrowia nie ograniczała się jedynie do aspektów fizycznych – duży nacisk kładła na kondycję psychiczną, rozwój duchowy oraz relacje człowieka ze światem i Stwórcą.

Przyrównywała ciało do tuniki, którą człowiek powinien zwrócić Bogu w jak najlepszym stanie. Dlatego jej koncepcja zdrowia obejmowała nie tylko dietę, post i terapeutyczne wykorzystanie darów natury, ale także wewnętrzną pracę nad sobą, opartą na kultywowaniu cnót i eliminacji wad.

Na czym polega post Hildegardy?

Post św. Hildegardy polega na jedzeniu małych ilości orkiszu i warzyw trzy razy dziennie oraz stosowaniu ziół łagodnie przyspieszających oczyszczenie się organizmu z resztek, złogów czy toksyn. Celem postu zdrowotnego wg św. Hildegardy jest stworzenie organizmowi warunków do samooczyszczenia się, regeneracji i przywrócenia harmonii w ciele i dobrostanie psychicznym.

Podczas postu stosuje się napary ziołowe, nalewki ziołowe św. Hildegardy czy sproszkowane rośliny ukierunkowane na wsparcie trawienie i przeciwdziałanie zakwaszeniu (np. owoce kopru włoskiego, pigwę) zawsze dobierane do potrzeb danej osoby poszczącej.

Ważną rolę odgrywają przyprawy ziołowe św. Hildegardy jak galgant, bertram, babka płesznik, cynamon cejloński oraz napoje na bazie pietruszki, piołunu czy rzęsy wodnej.

Post św. Hildegardy zazwyczaj trwa 7 dni, ale może być praktykowany jako jeden dzień postny w tygodniu. W wersji restrykcyjnej post św. Hildegardy polega na piciu wywarów z orkiszu i warzyw. W okresie kilku dni przed i po poście obowiązuje dieta alkalizująca bez mięsa, nabiału, cukru, przetworzonej żywności oraz substancji pobudzających, takich jak kawa czy alkohol.

Podczas postu ważny jest naturalny ruch i oddech, modlitwa oraz zabiegi intensyfikujące oczyszczanie się (m.in.: upust krwi, lewatywa, picie naparów ziołowych, szczotkowanie ciała, kąpiele solne czy sauna).

Materiał przygotowany w oparciu o:

• Physica, Św. Hildegarda z Bingen Dzieła
• Wielka Apteka św. Hildegardy; Gottfried Hertzka, Wighard Strehlow
• „O św. Hildegardzie”, hildegarda.pl, dostęp: 31.03.2025 https://www.hildegarda.pl/o-hildegardzie/
• Scientific Reports, 2023, dostęp: 31.03.2025, https://www.nature.com/articles/s41598-023-41482-x
• Powrót do harmonii, A.Walkowska, Wydawnictwo: Polskie Centrum św. Hildegardy ® dr Alfreda Walkowska, Legnica, 2024